TURİZM VE OTELCİLİK PORTALI

BAZAL METABOLİZMA

Yaşamın sürdürülmesi için hücrede oluşan tüm kimyasal değişikliklere ?metabolizma? denir. Metabolizma hücrede tüm yapım ve yıkım olaylarını kapsar. Tam bir dinlenme durumunda, organların çalışması, vücut sıcaklığının korunması gibi yaşamın sürdürülmesi için zorunlu enerji harcamasına ?bazal metabolizma? denir.

BAZAL METABOLİZMAYI ETKİLEYEN NEDENLER

Bazal metabolizma hızı bireysel özelliklere göre değişir. Bazal metabolizmayı etkileyen başlıca etmenler şunlardır:

1. Yaş: Büyüme için enerji harcandığından, büyümenin en hızlı olduğu bebeklik döneminde bazal metabolizma en yüksektir. Yaş ilerledikçe bazal metabolizma düşer.

2. Cinsiyet ve vücut bileşimi: Vücutta yağ dokusu arttıkça bazal metabolizma düşer, kas dokusu arttıkça da bazal metabolizma yükselir. Bunun nedeni, yağ dokusuna göre kas dokusunun daha etkin olması ve daha çok enerji harcamasıdır. Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere göre daha fazla olduğundan, kadınların bazal metabolizması, erkeklerden biraz daha düşüktür. İşçi ve sporcu gibi kas dokusu fazla olanlarda bazal metabolizması, hafif işle uğraşanlara göre %6 dolayında yüksek olabilir.

3. Hormonlar: Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu bazal metabolizmayı etkiler. Bu hormon aşırı salgılanırsa bazal metabolizma yükselir, az salgılanırsa bazal metabolizma düşer. Böbreküstü bezinde salgılanan adrenalin hormonu da bazal metabolizmayı yükseltici etki gösterir.

4. Gebelik ve Emziklilik: Gebeliğin ilk aylarından sonra bazal metabolizma hızında artma başlar ve son üç aylık dönemde bazal metabolizma hızında ortalama %20 artış olabilir. Bunun nedeninin, son aylarda yavrunun ve annelik dokularının hızlı büyümesi olduğu sanılmaktadır.
5. Hastalıklar: Özellikle ateşli hastalıklarda hücre çalışmasındaki artış nedeniyle bazal metabolizma yükselir. Vücut sıcaklığında 37?C üzerinde her 1?C artış, bazal metabolizmayı ortalama %12.5 yükseltir.

6. Sürekli açlık: Uzun süreli açlık ve yarı açlık durumu bazal metabolizma hızını düşürür. Uzun süre normalden az besin alanlarda bazal metabolizma hızında %20 dolayında düşme olduğu saptanmıştır. Aşırı ve sürekli açlık durumunda ise bazal metabolizma hızında %50 kadar azalma olduğu saptanmıştır. Aşırı ve sürekli açlıkta, vücudun bazal metabolizma için daha az enerji kullanmaya alıştığı, böylece az enerji harcamasıyla yaşamaya çalışıldığı ileri sürülmektedir.
7. Uyku: Uykunun ilk saatlerinde bazal metabolizmada önemli değişiklik olmaz. İlk saatlerden sonra düşme başlayarak 5-6 saatlik uyku sonunda bazal metabolizmada %10?a kadar düşme olabilir. Genellikle, uyku sırasında enerji harcaması bazal metabolizma düzeyinde sayılır.

8. Diyetin bileşimi: Diyetin bileşiminde protein oranının fazla bulunması, bazal metabolizmayı yükseltici etki gösterir.

9. Çevre sıcaklığı ve ırk: Çevre sıcaklığının bazal metabolizmaya etkisine açıklık getirilememiştir. Sıcak iklimde yaşayanların bazal metabolizmanın biraz düşük olduğunu gösteren raporlar bulunmakta ise de, bazı çalışmalarda bunun aksi bildirilmektedir.